Zadanie pokaże dzieciom, jak trudno jest zadbać o ziemię, która zmienia się w suchy ląd. Pustynnienie jest procesem prowadzącym do zupełnego usunięcia warstwy gleby na danym terenie i odsłonięcia zupełnie martwego podłoża, składającego się z nagich skał, żwirów i piachów. Na takim miejscu, nawet przy sprzyjających warunkach, nie każda roślina wzrośnie, najpierw pojawiają się gatunki najbardziej odporne, które, z czasem, wytworzą warstwę gleby dla bardziej wrażliwych roślin. Dlatego pustynnienie jest tak dużym problemem, ponieważ odwrócenie tego procesu zajmuje bardzo dużo czasu. Spróbujemy dzieciom uświadomić to zjawisko, przeprowadzając prosty eksperyment.
Cele:
- Uwrażliwienie dzieci na problem suszy
- Wyjaśnienie dzieciom, czemu pustynnienie jest procesem trudnym do odwrócenia
Czas: 15–30 minut + kilka dni czekania na wyrośnięcie nasionek
MATERIAŁY
- kilka naczynek do hodowania roślin, mogą być zwykłe miseczki
- kilka rodzajów nasion sezonowych roślin
- ziemia z podwórka
- piasek np. z piaskownicy, bądź wypłukany przez siateczkowe sitko z ziemi z podwórka (patrz alternatywne zadanie)
Przebieg zadania. Wariant I
Na początku nauczyciel wyobraża sobie z dziećmi pustynię. Prosi je, żeby zamknęły oczy, i opowiada o tym, jak może wyglądać pustynia. Mówi dzieciom, że jest gorąco, sucho, wszędzie dookoła jest piasek i wydmy. Pyta dzieci, co można zobaczyć na takiej pustyni. Stara się je nakierować na to, że na pustyni nie ma prawie żadnych roślin. Tłumaczy dzieciom, że roślinki potrzebują do wzrostu różnych przydatnych składników, które są w ziemi na podwórku, ale nie ma w suchym pisaku. Porównuje to do diety człowieka, która musi być zróżnicowana, nie moglibyśmy wyżywić się samym ryżem albo samymi ziemniakami. Pozwala dzieciom otworzyć oczy i tłumaczy, że to przez to na pustyni nie ma roślin, nie mają po prostu nic do jedzenia-wchłonięcia.
Następnie nauczyciel przechodzi do samego zadania. Dzieci, w grupkach lub samodzielnie przygotowują miseczki z ziemią z podwórka i z samym piaskiem. Jeśli są takie możliwości, można przygotować kilka miseczek z ziemią i kilka z samym piaskiem. W każdej miseczce dzieci robią palcami kilka zagłębień na głębokość paznokcia i umieszczają w nich nasionka wcześniej przygotowanych sezonowych roślin. Należy je zasypać, podlać i odstawić na parapet. Do każdej miseczki można wykonać tabliczki z opisem, co się w nich znajduje. Taki eksperyment można obserwować z dziećmi codziennie, raz na jakiś czas delikatnie podlewając, jeśli piasek lub ziemia będą zupełnie suche.
Po wyrośnięciu roślinek nauczyciel zwraca uwagę dzieci na dużo mniejsze plony na podłożu piaszczystym bądź zupełny ich brak. Opowiada, że to rośliny tworzą z czasem warstwę gleby, która jest pokarmem również dla innych organizmów, ale również tworzy swego rodzaju ochronną skorupę, która przykrywa piaski i zapobiega ich przemieszczaniu się. Można też dzieciom wspomnieć o tym, że rośliny również po prostu spowalniają wiatr, który przemieszcza piaski i tworzy z nich wydmy. Na koniec osoba prowadząca zwraca dzieciom uwagę na problem rozrastających się pustyń, który jest tak poważny właśnie przez to, że roślinom ciężko jest wyrosnąć na terenie już raz przekształconym w pustynię, przez to tak trudno ten proces odwrócić.
Wariant II
Jeśli nie ma możliwości przeprowadzenia takiego eksperymentu z dziećmi, można go mocno zmodyfikować, ale nadal obrazując problem. Potrzebne będą jedynie metalowe sitko z cienkiej siatki, ziemia z podwórka oraz duża miska z wodą.
Zadanie należy rozpocząć opowieścią o pustyni, ale na koniec nauczyciel kładzie większy nacisk na „potrzeby żywieniowe roślin”. Opowiada, że roślinie ciężko jest wyciągnąć wartości odżywcze z samego piasku, a jej głównym źródłem pokarmu jest wszystko to, co ciemne i brązowe w glebie, czyli martwa materia organiczna. Jeśli dla dzieci będzie to trudne do wyobrażenia, można im przedstawić ziemię jako zróżnicowany obiad, gdzie kasza jest piaskiem dla rośliny, a warzywa, sos, mięso bądź inne źródło białka jest tym wszystkim, co w ziemi jest ciemnego koloru. Należy podkreślić, że kasza też jest ważna i człowiek, tak jak roślina, potrzebuje też tych podstawowych pokarmów, które też są wartościowe.
Następnie nauczyciel przechodzi do samego eksperymentu, który polega na wypłukaniu z ziemi z podwórka materii organicznej. Prowadzący nasypuje ziemię do sitka i płucze w misce, mieszając ją, aż oczyści taką próbkę do samego piachu. Na dnie miski i na powierzchni wody powinna zostać cała materia organiczna i różne składniki odżywcze roślin. Nauczyciel pokazuje dzieciom zarówno zawartość miski, jak i sitka. Jeśli jest taka możliwość, warto dzieciom dać przeprowadzić taki eksperyment samodzielnie w grupkach.
Po oddzieleniu piachu od innych składników osoba prowadząca opowiada dzieciom, że cały osad, który pozostał w misce, jest bardzo ważnym składnikiem pokarmowym roślin. Bez niego nie są one w stanie wzrastać. Pokazuje dzieciom zdjęcie pustyni i wskazuje na wszechobecność zupełnie czystego, suchego piasku, gdzie nie ma zupełnie innych, ciemnych kolorów, które wskazywałyby na obecność pokarmu roślin. Na koniec nauczyciel opowiada, że pustynnienie jest tak dużym problemem, ponieważ na już raz powstałej pustyni bardzo trudno jest ponownie wyhodować jakieś rośliny.
Post powstał w ramach projektu współfinansowanego z Deutsche Bundesstiftung Umwelt przy współpracy z Naturschutzzentrum Oberlausitzer Bergland.
