Międzynarodowy Dzień Mórz

Morza to wspólne dobro dlatego, by móc się cieszyć ich pięknem i zasobami, potrzeba międzynarodowej troski. W tym celu zawiązano Międzynarodową Organizację Morskę (IMO). Dzień jej powstania, 17 marca, obrano na Światowy Dzień Morza.

Morza są częścią oceanów, ich wody łączą się, niektóre przez wąskie pasma zwane cieśninami, inne tak, że trudno wyznaczyć granicę między zbiornikami. Generalnie morza są płytsze od oceanów, zatem średnia roczna temperatura morza jest wyższa od średniej rocznej temperatury oceanu na tej samej szerokości geograficznej. W morzach występują fale. Przyczyną ich powstawania mogą być:

wiatr (fale wiatrowe)
siła grawitacyjna Księzyca i Słońca oraz ruch odśrodkowy Ziemi (fale pływowe)
podmorskie wybuchy wulkanów, trzęsienia ziemi lub uderzenia meteorytów (tsunami)
zmiany poziomu wody w różnych częściach zbiornika wodnego (sejsze)

Więcej na temat mórz

Morza to nie tylko woda. To także rozpuszczone w niej inne substancje oraz zamieszkujące ją organizmy żywe.

Wody morskie są słone. Morze Kaspijskie, Martwe i Aralskie mają niewielki, w porównaniu z innymi morzami, areał, ale mają słoną wodę i dlatego nazywane są morzami, choć de facto są to duże słonowodne jeziora. Stopień zasolenia morza zależy od tego, jakie sole mineralne są w nim rozpuszczone, jaki jest klimat, jak duże są opady i parowanie, ile słodkiej wody przynoszą do morza rzeki. Średnie zasolenie mórz to 35 promili. Bałtyk ma średnie zasolenie ok.7 promili, czyli tak, jakbyśmy w szklance wody rozpuścili nieco mniej niż łyżeczkę soli.

Morza charakteryzują się większą różnorodnością biologiczną niż oceny. W związku z tym są też bardziej narażone na zanieczyszczenia i degradację.

Zagrożeniami dla mórz są przede wszystkim:

zanieczyszczenia (zwłaszcza plastikiem i metalami ciężkimi)

Około ⅕ zanieczyszczeń trafia do mórz ze statków, pozostałe pochodzą z lądu.
Według naukowców plastik znajduje się najprawdopodobniej we wnętrznościach ponad 90% ptaków morskich. Mylą one śmieci unoszące się na powierzchni wody z pożywieniem. Tworzywa sztuczne znaleziono również w innych organizmach m.in.: wielorybach i innych ssakach morskich.
Niestety szkodliwe substancje, które wraz z plastikiem dostają się do pierwszych konsumentów łańcucha pokarmowego, kumulują się w jego kolejnych poziomach. W ten sposób duże drapieżne ryby gromadzą w sobie multum trujących związków.

2. zakwaszenie wód

Oceany są największym pochłaniaczem CO2 na Ziemi. Powoduje to spadek pH w wodzie morskiej, co z kolei jest przyczyną problemów organizmów morskich. Wiele procesów jest zależnych od odczynu środowiska m.in: zakwaszenie wpływa na zdolność do fotosyntezy, organizmy wapienne mają trudność z wytworzeniem szkieletów i skorupek, nawet skóra rekinów zawiera struktury z wapnia, które mogą doznać uszczerbku w kwaśnych warunkach.

Wpływ zakwaszenia wody na szkielet wapiennym można przybliżyć dzieciom przez eksperyment: włóżcie surowe jajko kurze do szklanki z octem (skorupka jajka zawiera węglan wapnia) i pozostawcie je na 2-3 dni. Zobaczycie jak struktura zmięknie.

3. niszczenie morskich siedlisk przez nie zrównoważoną turystykę, połowy z zastosowaniem technik nieniszczących dno morskie.

4. eutrofizacja

Zachodzi, gdy do zbiornika wodnego dostaje się zbyt wiele substancji odżywczych, przede wszystkim związków azotu i fosfor. Mogą one pochodzić np. z nadmiernie nawożonych pól. W wyniku takiego przeżyźnienia wody, dochodzi do jej zakwitu, czyli pojawienia się dużej ilości glonów i sinic. Obumierające rośliny pogarszają warunki tlenowe w akwenie oraz produkują szkodliwy dla organizmów morskich siarkowodór. dochodzi do tworzenie się tzw.pustyń tlenowych:

18% – wynosi powierzchnia martwych stref w Bałtyku
28% – wynosi powierzchnia stref niedotlenionych w Bałtyku

Proces eutrofizacji można wyjaśnić dzieciom, porównując je do stanu przejedzenia.

5. przełowienie

Industrializacja połowów. Łowienie na dużą skalę. Często ogromnymi statkami – molochami, stanowiącymi niemal fabryki na morzu. Zagrażającym zjawiskiem jest także tzw. przyłów: czyli dostawanie się w sieci rybackie organizmów, które nie były celem i zostaną “zmarnowane, wyrzucone.” Ofiarami przyłowu padają najczęściej: ptaki np. mewy, maskonury, żółwie, morskie ssaki (np. delfiny, morświny, foki), skorupiaki, małże.

By skutecznie chronić ekosystemy morskie, trzeba pamiętać, że zamieszkujące je organizmy istnieją dzięki relacjom między sobą nawzajemi i otaczajacym je środowiskiem. Człowiek nie powinien zaburzać harmonii między nimi istniejącej. Dzieciom zależności te można opowiedzieć, ilustrując wybrany morski łańcuch pokarmowy. (Prezentacja slajd 14.)

Dobre praktyki dzięki, którym możemy przyczynić się do ochrony mórz

zawsze zabierajmy z plaży swoje śmieci
najlepiej w ogóle ograniczyć używanie plastiku
rozsądnie korzystajmy z plażowych rozrywek, fatalnym wyborem jest np. jeżdżenie po nadmorskim brzegu quadem
kupujmy ryby ze zrównoważonych połowów, w wyborze menu mogą nam pomóc: https://ryby.wwf.pl/, https://naturalniebaltyckie.pl/baltyckie-gatunki-ryb
w ogrodzie stosujmy tylko naturalne nawozy, nie niszczmy roślinności porastającej brzegi wód naturalnych (stanowią one filtr dla wód spływających z pól i obszarów antropogenicznych)
szanujmy morskie stworzenia, obserwujmy je i inspirujmy się ich sprytnymi zachowaniami. Natura jest matką wynalazków!